Tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık’ın Rönesans Avrupası, Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci isimli kitabı 2011 yılında çıktı.
25 Temmuz 2016’da arakasından birbirinden pahalı eserler bırakarak ebediyete intikal eden ve “Tarihçinin kutbu” olarak tanıdığımız İnalcık, ilerlemiş yaşına karşın daima üretti, yazdı, araştırdı.
Hem Türkiye’de hem de dünyanın değerli üniversitelerinde dersler verdi, sayısız kitap ve bir o kadar da bilimsel makale yazarak gerçek tarihin nasıl anlatılacağını göstermiş oldu.
Tabiri caizse kendisi yaşayan tarihti.
Biz okurlara düşen ise, Halil İnalcık’ın yapıtlarını mümkün olduğunca okuyarak, elden ele dolaştırmalıyız. Ben de üzerime düşen sorumluluğun şuurunda olarak sizlere hocamızın bu kitabından bahsetmek istiyorum.
Osmanlı Devleti’nin birinci batılılaşma hareketleri sizlerin de bildiği üzere 1836 yılında yayımlanan Tanzimat Fermanı’yla olmuştur. Bu devirde yapılan birtakım ıslahat hareketleri Osmanlı’yı Avrupa’yla olan entegrasyonunu hızlandırmış, imparatorluk bu tarafta siyaset izlemiştir.
Öte yandan sanat ve kültür alanında da yapılan çalışmalar Osmanlı Devleti’nin batılılaşma sürecine ivme kazandıran ana etkenlerden olmuştur.
Rönesans terimi, insanın dünya görüşündeki temel farklılaşmayı söz eder. Dini ve içsel hayatın yesyeni bir görüşünü olan ıslahattan büsbütün başkadır. Ortaçağdaki şartların Rönesansı hazırladığını kabul etmek gerekir. İtalya’da ortaya çıkan bu yenilikçi görüş kısa müddette bütün Avrupa’ya yayılarak tesirini göstermiştir.
Aydınlık mücadelesi
Dönemin çağdışı ve dogmatik fikirlerini yerle bir eden Rönesans hareketi kaçınılmaz olmuştur. Bu teşebbüs büsbütün bir aydınlık uğraşıdır. İtalya’nın önde gelen filozofları, edebiyatçıları, fikir adamları tarafından şiddetle desteklenmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu da yeniliklerden etkilenmiştir, münasebetiyle verilen sanatsal eserlerde Rönesans izlerini bulmak mümkündür.
Sanatın gelişimi
15. yüzyılda, bilhassa 16. yüzyılın birinci yarısında İtalya’da fevkalâde sanatsal gelişim görüldü. Sanat ve uygarlık tarihinin en büyük yapıtları verildi.16. yüzyılda öbür Batı ülkelerine de yayıldı ve ulusal sanat geleneğine karşı kendi üstünlüğünü kurdu.
Rönesans deyince akla evvel, değerli sanatsal yenilikler gelmektedir. Edebiyat ve fikir alkanında yeniliklerin yanında mimari, heykeltıraşlık, hakkâklık, ressamlık, üzere sanatın her kısmında verilen sanatsal eserler toplumun hayatına bir ışık üzere doğmuştur.
Osmanlı ve Avrupa
Osmanlı Devleti’nin Bizans İmparatorluğunu ve Batı dünyasını 1300’lerden başlayarak tehdit etmesi, Avrupa’da İslamiyet’e ilginin artmasını sağlamıştır. 1453-1553 yıllarında Avrupa’da Osmanlı Devleti’nden hem korkutmuş, hem de askeri ve siyasi kurumları taklit edilecek bir üstün sistem olarak algılanmıştır.
Yine kitaptan öğrendiğimize nazaran, Martin Luther King, Kur’an-ı Latince çevirinden okuyup incelemiştir. Burada şu kıymetli noktayı tespit etmemiz gerekiyor. O da şu ki; Osmanlı da Avrupa medeniyetine katkı yapmıştır. İki kültür karşılıklı beslenmiştir.
Medeniyetler çatışması
Batı medeniyeti ve dünyanın öteki uygarlıkları ortasında gelecekteki çatışmaları, tarihin en önemli konusu olmuştur. Siyaset bilimci Samuel Huntington, yazdığı tartışmalı makalesinde Türkiye ve Avrupa bağları üzerine farklı müşahedeler ve yorumlarda bulunmuştur.
Huntington, bu durumu şöyle açıklıyor:
“Sovyetler ’in dağılmasından ve Soğuk Savaş’ın son bulmasından sonra, muhtemel savaşlar artık ulusal devletler yahut ideolojiler ortasında değil, farklı medeniyetlere mensup olup birleşen ve kaynaşan siyasi topluluklar ortasında olacaktır.”
Cumhuriyet aydınlanması
Osmanlı İmparatorluğu’nun yerine 1923 yılında kurulan Cumhuriyet rejimi, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde toplumun bütün katmanlarını etkileyen ıslahat ve inkılap çalışmaları süratle başlamıştır.
Osmanlı’nın mirası olan Cumhuriyet, Avrupa’yı yakından izleyerek aydınlanma çalışmalarını ağırlaştırdı. Yeni devletin gerçekleştirmiş olduğu her yenilik Avrupa kültür ve medeniyetin izlerini taşımıştır.
Halil İnalcık, Rönesans Avrupası kitabını Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kadar olan aydınlanma hareketlerini kronolojik olarak ve çok sade bir lisanla anlatıyor. Yalnızca Türkiye’nin değil, Avrupa’nın da kabuğunu nasıl kırdığını bu kitap sayesinde öğrenmiş olacaksınız.
Kitap sayfası için irtibat: