Seray Şahinler – Fransız muharrir Tanguy Viel, “Ceza Kanunu 353. Madde” isimli romanında “basit” üzere görünen bir cinayetin peşine düşerek okuru hukuk sistemini sorgulamaya ve hatanın tarifi üzerine düşünmeye davet ediyor. Kendi hâlindeki bir Fransız kasabasını lüks bir tatil merkezine dönüştüreceğini söyleyerek insanlara umut veren Antoine Lazenec ile tüm birikimini deniz görünümlü bir konuta yatıran Kermeur’ün hikayesinin kesişmesiyle işlenen bir cinayet bu. Kendimizi mahkeme koridorlarında buluyor ve cinayeti işleyen Kermeur’ün ‘Sokrates’ın Savunması’ tadındaki defansına şahit oluyoruz. Viel’in “kara romanı” Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nin düzenlediği NDS Edebiyat Ödülü’nün bu yılki sahibi oldu. Fransız Sarayı’nda düzenlenen merasimde Viel ile söyleştik…
Çok bıçak sırtı bir hususa parmak basıyorsunuz. Bir cinayetin art planında katilin sesine kulak veriyoruz. Neydi sizi bu öykü için tetikleyen?
Bu roman yorgun ve aşağılanmış bir insanın sesinden yola çıktı. Gölgede bırakılmış bir kişinin hayata dair şikâyetlerinden başlamak istedim. Sonra içindeki düğüm gelişmeye başladı. Bu toplumsal bir roman. Bizim için çok sarsıcı olabilecek olayları romanın anlatıcısı üzerinden sunmaya çalışıyorum. Bir bakıma bütün bu şiddetin, baskının tıpkı vakitte aşağılanmanın bir sonucu olmaya; kendimi katilin yerine koyarak olayın tamiri için münasebetler sunmaya çaba ediyorum.
Kermeur ve Lazanec; ezilen ve ezenin, güçlü ve zayıfın sembolleri. İkisi de gün sonunda bir kıymetler çatışması yaşıyor… Art planda ise hepimizin çatışmalarla yaşadığı bir dünya var.
Genel olarak iki farklı toplumsal prototip sunmaya çalışıyorum. Baskı yapanla baskıya maruz kalanı, kuvvetliyle ezileni temsil etmeyi önemsiyorum. Tam olarak karikatür diyemeyeceğim fakat belirli bir toplumsal arketip sunuyorum. Tezat oluşturabilecek arketiplerle ortasındaki güç istikrarlarını sorguluyorum. Birebir vakitte ruhsal bir soruyu gündeme getiriyorum; baskı kuranın fikirleri neler? Öteki taraftan baskıya uğrayanlar neler hissediyor? Bu soruyla toplumsal sorunsalı da ortaya koymuş oluyorsunuz
Katil Kermeur’ün anlatısında Raskolnikov’u hatırladım daima. Kermeur’ün inşasında Raskolnikov’un hissesi var mı?
Kermeur dış dünyaya kendi vicdanı üzerinden bakıyor. Tıpkı vakitte etrafında onu çevreleyen görüntülerin metaforundan etkileniyor. Kendisi bir gündelik hayat şairi. Tahminen de Dostoyevski’nin kahramanından daha çok onun içinde Tanrı’nın varlığını hissedebiliyoruz. Ona hâkim olan o denli güçler var ki birebir vakitte onu aşıyor.
Romanın sonunda “Adaleti fakat beşerler sağlar” diyorsunuz. Daha adil bir dünya mümkün mü; buna inanıyor musunuz?
Adaletin tesis edilmesini talep edebiliriz. Bu süreç için tahminen uzun bir yol var. Adalet daha çok edebiyat dünyasına ilişkin bir şey olarak tezahür ediyor bugün. Biz de edebiyat üzerinden adaletin tesis edilmesi için bir davet yapıyoruz.
Kapitalizm kentleri vahşice değiştiriyor
Bu roman hukuk-etik ve ahlak üçgenindeki bir sorgulamada nerede durur sizce?
Her vakit adalete nazaran edebiyatı pozisyonlandırmaya çalışıyorum. Tahminen kanunlar muhakkak kuralları öngörebiliyor ve yapılacakla ‘yapılmayan’ ortasındaki hududu belirliyor. Lakin hukuk öteki taraftan, insanların hislerine ve vicdanlarına erişemiyor. Tıpkı vakitte günlük hayattaki olguların karmaşıklığına ve derinliğine nüfuz edemiyor. Edebiyatla yapmak istediğim şey, o ortada kalan alanı açmak.
Mekânların değişimi de hafızamızın kilit bahislerden. Yerleri dönüştürmek ve değiştirmek de belleğimize yönelik bir cinayet mi ne dersiniz?
Bu roman Brest’te geçiyor. Brest, II. Dünya Savaşı’nda imha edilmiş bir kent. Bu süreçten sonra bir türlü kendi üzerine kurulduğu pahalar üzerine tekrar inşa edilemiyor. Bu birebir vakitte modernitenin bir sorunu. Zira kentler kapitalizm uğruna çok yabanî bir formda değiştirebiliyor. Baudelaire’in bir kelamına değinmek istiyorum: “Bir kentin hali daha çabuk değişiyor, ölümlünün kalbinden.”