İpotekli konut kredilerini ödememeye yönelik boykot Çin’in 91 vilayetinde 301 projeye yayıldı. Çin Devlet Lideri Şi Cinping iç huzursuzlukla karşı karşıya.
Çin Devlet Lideri Şi Cinping geçen birkaç yıl içinde ülkenin büyük teknoloji şirketlerini sınırladı, Hong Kong’daki demokrasi talebini dizginledi ve Covid-19 hadiselerinin azaltılması için Şangay’da 26 milyon kişinin karantina altında kalmasını sağladı.
Zorlu dönemeçlerden sıyrılmayı başaran Şi, konut krizinden darbe alabilir. Krizin giderek derinleşmesi nedeniyle Şi, konut sahibi olmak isteyen orta sınıflardan beklenmedik bir meydan okumayla karşı karşıya.
Varlıklarının kıymetinin eridiğine şahit olan orta sınıflar inşaatı tamamlanmamış daireler için ipotekli konut kredilerini ödemeyi reddediyor.
HANE HALKLARININ SERVETİ MÜLKLERE BAĞLI
Emlak piyasası ülkenin ekonomik faaliyetinin beşte birini oluşturuyor. Öte yandan Çin’de hane halklarının servetinin yaklaşık yüzde 70’i mülke bağlı ve bu nedenle konut krizi idare açısından en hassas siyasi bahislerden biri.
Aylardır çok kaldıraç kullanan Çinli emlak geliştiricilerini dizginlemekte kararlı davranan Şi’nin atılımları en az 24 önde gelen emlak şirketini çöküşün eşiğine getiren rekor bir temerrüt dalgasına yol açmıştı. Bu süreçte denizaşırı tahvil piyasasından 80 milyar dolardan fazla meblağ silinmişti.
BOYKOT 91 İLE YAYILDI
Bloomberg’in haberine nazaran halihazırda Çinliler yaklaşık 91 kentte en az 301 projeye yayılmış bir boykotla isyan ediyor.
Çinliler ipotekli konut kredilerini ödemeyi reddediyor ve müteahhitleri ödemesini yaptıklarını söyledikleri daireleri teslim etmemekle suçluyor. Boykottan etkilenebileceği düşünülen ipotekli konut kredilerinin pahası kestirim olarak 2 trilyon yuana (297 milyar dolar) yükseldi.
‘ÖLÜM KALIM MESELESİ’
Singapur Ulusal Üniversitesi’nde doçent olan Alfred Wu, “Çin’de konut alan şahıslar bu süreç için ekseriyetle tüm ailenin kaynaklarını bir ortaya getirir. Konutlarının negatif varlık haline gelmesi onlar için mevt kalım meselesi” tabirlerini kullandı.
Ancak kriz mesken sahibi olmak isteyenler kadar Şi açısından da hayli makûs sonuçlar doğurabilir. Her beş yılda bir gerçekleştirilen Çin Komünist Partisi Kongresi’ne aylar kaldı ve Şi bu kongrede üçüncü sefer koltuğunu korumak istiyor.
ÖDEMELERDE ERTELEMEYE GİDİLEBİLİR
Çin Devlet Lideri bu bağlamda sorunu çözmeye yönelik adımlar atıyor. Bloomberg pazartesi, Çin’in durdurulan projelerdeki ipotekli konut kredilerinin ödemesinin rastgele bir ceza yükümlülüğü olmadan süreksiz olarak durdurulmasına imkan tanıyabileceğini bildirmişti.
Bu atılımın lokal idareleri ve bankaları, geliştiricilerdeki finansman eksiklerini kapatmaya çağırmak da dahil piyasayı istikrara kavuşturmak maksadıyla hazırlanan daha geniş bir plan kapsamında uygulanabileceği belirtilmişti.
‘Şİ’NİN İSTİKRARI MÜDAFAASI ÖNEMLİ’
Fransa merkezli varlık idaresi şirketi BNP Paribas Asset Management’ın kıdemli Asya Pasifik yatırım stratejisti Chi Lo, “Çin’de bu çeşit bir ipotekli konut kredisi boykotunu birinci sefer görüyoruz ve açık bir biçimde Pekin’in dikkatini çekmiş durumda. Şi’nin 20. parti kongresinden evvel istikrarı muhafazası önemli” dedi.
Her ne kadar boykotlar portföylerin sadece küçük bir kısmını etkilese de protestoların süratle tırmanması, düşen konut fiyatları ve duran projelerin daha geniş bir hoşnutsuzluğu tetikleyebileceğine yönelik kaygılar mevcut.
Pekin merkezli medya kuruluşu Caixin yüzlerce inşaat firmasının, geliştiricilerin onlara borçlu olması nedeniyle faturalarını ödeyememekten şikayet ettiğini bildirdi.
Singapur merkezli UOB Kay Hian şirketinde analist olan Liu Jieqi’ye nazaran krize yönelik sistemin dikkatli bir biçimde tasarlanması gerekiyor, aksi takdirde daha fazla kişi boykota katılabilir.
YÖNETİME DAİR FARKLI HOŞNUTSUZLUKLAR MEVCUT
Konut piyasasındaki huzursuzlukların yanı sıra Çin, son aylarda toplumsal problemlerle ilgili bir dizi çevrimiçi protestoya da tanıklık etti. Boynundan zincirlenmiş halde bulunan sekiz çocuk annesinin imajları şubatta infiale neden olmuştu. Geçen ay restoranda yemek yerken darp edilen bayanların imgeleri de büyük reaksiyon çekmişti.
Çin’deki toplumsal aktivizm örneklerini inceleyen Kentucky Üniversitesi’nden Zixue Tai ülkedeki birçok protestonun muhakkak bir sonuca ulaşmak için “stratejik olarak kendi kendini sınırladığını belirtiyor. Tai bu çeşit huzursuzlukları yeniden Şi idaresine yönelik reaksiyonun bir yansıması olarak düşünülebileceğini lisana getiriyor.
Tai, “Ulusal hükümetin bakış açısına nazaran, vatandaşların sesini bastırmaktansa, halkın bunu müsaade verilen bir dereceye kadar dışarı atmasına imkan tanımak muhtemelen daha güvenli” tabirlerini kullanıyor.
‘SİSTEMSEL BİR SİYASİ KRİZ YAŞANABİLİR’
Çinli emlak şirketlerini derinlemesine inceleyen yatırımcı araştırma platformu Smartkarma’da Asya piyasası uzmanı ve bağımsız analist olan Travis Lundy ise, mahallî idarelerden takviye istenebileceğini söylüyor. Lundy’ye nazaran projelerde azınlık payları almak, özel gayeli tahviller yoluyla fon toplayarak devreye girmek mümkün.
Yetkililer, rekor temerrütler emlak dalını vursa da alıcılara mesken teslim etmenin gerekliğini vurguluyor. Fakat, boykot edilen kredilerin birçok, temerrüde düşen inşaatçıların projelerine bağlı.
Çin’e dair araştırmalar yürüten Orient Capital Research Inc.’in genel müdürü Andrew Collier, çok daha fazla sayıda kişinin emsal bir telaşa kapılması durumunda boykotların sistemsel bir siyasi kriz yaratabileceğini söyledi.