Fişekçi’nin kitabında ise, 1977’den sonra kültürel hayatımızda kim varsa şiirlerine ‘şiir olarak’ yerleşmişler.
TANER AY
Aslında bu yazıya “Dünya mı Güneş’e daha uzaktır, yoksa bizim solcular mı Marx’a daha uzaktır?” sorusuyla başlayacaktım. Lakin, bizimkilerin sosyalizme uzaklığını ölçmek için tekniklerinde ve ideolojilerinde Marx isimli bir ‘Güneş’ bulunmadığı aklıma gelince, caydım. Türk işi ‘solcu’ kimdir diye merâk ediyorsanız, bir televizyon kanalının onlardan ikisini sıklıkla ekrana çıkartıp konuşturduğunu anımsatayım. Sanırım geçtiğimiz aydı, onlardan birine, “Seçimlerde halka kendinizi nasıl anlatacaksınız?” mealinde bir soru yöneltilmişti. Biliyorsunuz, bir insan, ortalama konuşma süratiyle, otuz saniyede en fazla 60 ile 85 ortasında kelimeyi telafuz edebilmektedir. Bizim ‘solcu’, seçmen kitlesine evvel emek ile sermaye çelişkisini anlatacaklarını söyleyince, sinema bende koptu. Elbette oto sanayiindeki çırak Mehmet, üç harfli marketlerin birindeki kasiyer Aysel, sokaklarda kâğıt toplayan Faruk, semt pazarlarında çöpe atılan domatesleri arayan konut bayanı Şükran ve kahvehânede vefatı bekleyen emekli memur Aziz için de sinema koptuğundan, millet olarak hepimiz karanlıkta kalıverdik. Zira, ‘komünist’ arkadaş, otuz saniye içinde tıpkı üç kelimeyi yirmi dörder sefer tekrar ederek, onları toplamda 72 sefer kullanıvermişti. Otuz birinci saniyede bir şey söyleyemediğini fark edince, lâfı çevirip, “Aslında size dört beş saat Sovyet tecrübesini anlatmak isterdim!” demez mi, az kalsın sekte-i kalbden dünya değiştirecektim. Bu ‘komünist’ arkadaşlardan başkasıysa, hafta başında, sadece Kemal Kılıçdaroğlu’nu eleştirmek niyetiyle, “12 Eylül’den evvel bir sağ ve sol çatışması yoktu!” deyiverdi. Ona nazaran, yükselen sol dalgaya karşı, yalnızca CIA takviyeli bir direnç yaşanmış. Uyduruyor. ‘Komünist’ arkadaş misket çağındayken, ben üniversite öğrencisiydim ve ülkemizde bir sağ-sol çatışmasının yaşandığına şahit oldum. Hangi yükselen sol dalga? Türkiye Emekçi Partisi’nin 54 vilayette toplam 276.101 oyla TBMM’ne on beş milletvekili gönderdiği 1965 seçimlerinden öbür bir ‘yükselen sol dalga’ anımsamıyorum. Sağın birtakım kanatlarının kapalı servislerden takviye aldığı muhakkaktır lakin, pek çok ‘sol’ fraksiyonun da birer Soğuk Savaş aparatı olarak ortaya çıktığını unutmayalım. 
BAŞTAN SONA SAF EDEBİYAT BİR YAZI: 1960’LAR ALTIN ÇAĞ MIYDI
Bütün bunlar, Tahir Abacı’nın geçtiğimiz ay içerisinde Sözcükler Yayınları’ndan çıkan ‘Kültür, Sanat ve Toplumsal Dönüşümler’ isimli kitabını okurken, aklıma geldi. Kitabı müellif ve ressam arkadaşım Besim Dalgıç önermişti. Tahir Abacı’nın, ‘Çöküş, Geçiş ve Sanat’, ‘Ekim Devrimi’nin Sanata Yakın ve Uzak Etkileri’, ‘Lukács’ın Yazgısı’, ‘Felsefe ve Praksis’, ‘Althusser’den Kalan’, ‘Üretim Biçimi ve Kültür Üzerine’ ve ‘Türkiye’de Sosyalist Siyaset ve Edebiyatın Oluşumu’ başlıklı yazıları, bende ‘utangaç muhalif’ hissini uyandırdı. Uzun yıllar Bolşevikliği yahut Stalinizmi Karl Marx’ın öğretisi sanan yapıların içinde bulunduğu anlaşılan Tahir Abacı, siyasetten arkadaşlarının pek birçoklarından elbette daha zeki ve daha münevver olduğundan, sonunda bir ‘aydınlanma’ yaşamış lakin, yeni fikirlerini tabir ederken nedense oldukça zahmet yaşıyor. Aslında bu kahır yalnızca Tahir Abacı’ya mahsus bir ‘mesele’ değil, 12 Eylül öncesinde sol örgütler içinde uğraş etmiş olan münevverlerin pek birçoklarında var. Onlarda çoklukla meyhâne masalarında ‘eski çaba günlerinin nostaljik tesirleri yahut geçmişin fetişleştirilmesi’ biçiminde tezahür eden bu problem, Tahir Abacı’daysa yazarken ortaya çıkıyor. ‘Ekim Devrimi’nin Sanata Yakın ve Uzak Etkileri’ başlıklı yazısındaki pek çok saptamasının altına imzamı atarım. Buna karşılık ‘Lukács’ın Yazgısı’ beni hiç ilgilendirmiyor. 1956 yılındaki olaylarda yaklaşık olarak 2 bin 500 muhalif öldürülürken, bu ‘filozof’ partili bir Stalinist değil miydi? Kitaptaki ‘Şeyh Bedreddin Destanı Bağlamında Tarih ve Şiir’, ‘Tanpınar’a Batıdan Bakmak ya da Suat’ın Serencamı’ ve ‘Kemal Tahir’in Kurtuluş Savaşı Romanları’ üzere yazıları çok pahalı. Ancak, ‘1960’lar, Altın Çağ mıydı?’ diye bir yazı var ki, nefis! Başından sonuna saf edebiyat…
KENDİ EDEBİYAT TARİHİNİ OLUŞTURMAYA ÇALIŞAN BİR ŞAİR
Sözcükler Yayınları’ndan geçen ay yalnızca Tahir Abacı’nın denemeleri değil, kadim dost Turgay Fişekçi’nin ‘Bütün Şiirleri’ de çıktı. Turgay’ın, ‘Babamın Çamları’, ‘Kedim ve Ben’, ‘Kara Kışın Ardından’, ‘Yapı’, ‘Hayat Sevgisi’ ve ‘Sevgi Bağları’ başlıklı şiirlerini okurken, onun sesini özlediğimi fark ettim. Sanırım otuz beş yıldır hiç karşılaşmadık. Bununla birlikte Adnan Özer’e, Artin Demirci’ye ve Besim Dalgıç’a daima sordum, şiirlerini takip etmeye çalıştım. ‘Bütün Şiirleri’ okurken ise, Turgay’ın kendi edebiyat tarihini oluşturmaya çalıştığını fark ettim. Bu şeklin şiirimizde pek örneği bulunmuyor. Ancak düzyazılarında Sermet Muhtar Alus ile Reşad Ekrem Koçu muvaffakiyetle denemişlerdi. 1977 ile 2022 ortasında kültürel hayatımızda kim varsa, hepsi artık de Turgay’ın şiirlerine ‘şiir olarak’ yerleşmişler.
Benim jenerasyonumdan, Ahmet Erhan, Adnan Özer, Haydar Ergülen, Turgay Fişekçi, Orhan Tekelioğlu, Akif Kurtuluş ve Orhan Alkaya üzere şâirler, ‘solcu’ bilinmelerine rağmen, ‘sol’ kalıplarla, manalarına ‘özel görevler’ eklenmiş sözlerle ve kavramlarla hiç şiir yazmadılar. Aslında uyduruk kalıplarla ‘sol şiir’ yazan çoktu. Örneğin, bizim fakültede Antalyalı bir şâir vardı; yaşı bizden oldukça büyüktü, tahminen de ’68 jenerasyonuna bile bir evvelki devirden kalmıştı. Yanılmıyorsam iki yahut üç şiir kitabı yayımlanmıştı ve orta sıra ‘toplumcu gerçekçi’ mecmualarda şiirleri çıkıyordu. Bir gün Süleymaniye’de kitaplarından birini karıştırırken, “Memelerin sosyalist anavatanım” halindeki bir dizesiyle karşılaşmıştım. Argoda buna “daha neler, tavuk meler, kurbağa oturmuş çocuk beler” denir. Saçmalamasından, dilim tutulmuştu. Lakin ne kadar fazla saçmalarsa, şöhreti ortamızda o kadar fazla artıyordu ve kitapları da peynir ekmek üzere satmaya başlıyordu. Maalesef, ‘sol şiir’in modası geçince, o da kayboldu.
Turgay Fişekçi beni bağışlasın, ‘Bütün Şiirleri’ için iki küçük eleştirim olacak: Birincisi, Artin Demirci’nin iç sayfalardaki o güzelim desenlerinin ‘çamur gibi’ çıkması. Meğer, Artin’in desenleri farklı basılabilirlerdi. İkincisiyse, kitabın sonundaki kısım. Bana nazaran, bütünüyle gereksiz. Turgay Fişekçi şiirine, Kemal Atakay’ın, Doğan Hızlan’ın yahut Şavkar Altınel’in yazıları bir ‘değer’ kazandırmıyor. Şâyet ‘Toplu Şiirleri’nin ikinci baskısı yapılırsa, Turgay, umarım bu söylediklerimi dikkate alır…