BES’te biriken tasarrufların bir kısmının acil gereksinimler için kullanılması, konut alımı, evlilik, eğitim üzere muhtaçlık duyulacak durumlar için de BES birikimine başvurulması planlanıyor. Yeni düzenlemenin ayrıntılarını Hürriyet müellifi Noyan Doğan köşesine taşıdı…
İşte Noyan Doğan’ın o yazısı:
Ekonomiye ait maksat ve siyasetlerin yer aldığı 2023-2025 devrini kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) Resmi Gazete’de yayımlandı. Programda, istihdamın artırılmasına yönelik değerli düzenlemeler var. Bu mevzuya gelecek yazımda değineceğim. Tıpkı vakitte Program’ın, Finansal İstikrar kısmında, önümüzdeki üç yılda atılacak adımlar içinde çalışanları yakından ilgilendirecek kıymetli bir ayrıntı var. Buna nazaran; otomatik iştirak sistemi, öbür emeklilik sistemleri ile birlikte bütüncül bir halde kıymetlendirilerek, çalışanlar için uzun devirli ve tamamlayıcı bir tasarruf ve özel emeklilik sistemine dönüştürülecek.
Hem mevzuyu biraz açayım hem de bilmeyenler için, otomatik iştirak sigortası nedir, çalışanlar için nasıl tasarruf ve emeklilik sistemine dönüşecek ayrıntılı anlatayım. Otomatik iştirak sistemi ile kasıt, Ferdî Emeklilik Sistemi (BES). Çalışanların, patronları tarafından BES’e dahil edilmesine imkan tanıyan otomatik iştirak sistemi, 2017 yılında başladı. Buna nazaran, tüm çalışanların maaşlarından yüzde 3 kesilerek, BES’e aktarılıyor. Çalışan isterse sistemde kalarak, tasarruf ediyor; istemezse de sistemden kendi isteği ile ayrılıyor. Yani, çalışanlar açısından sisteme giriş zarurî ancak çıkış hür.
ÇIKAN TEKRAR GİREBİLECEK
Düne kadar otomatik iştirakten çıkanların makul periyotlarda sisteme tekrar girmesi mecburiydi fakat bu mecburilik kaldırıldı. Lakin son yapılan düzenleme ile geçmişte otomatik iştirakten ayrılan çalışanların birebir işyerinde çalışıyor olması halinde, kendi istekleri ile tekrar BES’e girebilmelerine imkan tanındı. Otomatik iştirakin başladığı 2017 yılından bu yana da 24 milyona yakın çalışan patronları tarafından BES’e dahil edildi, bunların 18 milyona yakını sistemden ayrıldı. Bugün 6.5 milyon çalışan otomatik iştirak sistemi ile tasarruf ediyor. 6.5 milyon sayısını pek de azımsamamak gerekiyor, zira toplam sigortalı çalışanların dörtte biri manasına geliyor. Bir diğer tabirle çalışanların dörtte biri özel emeklilik sisteminde ve tasarruf ediyor.
Tabii bu ortada otomatik iştirak sisteminde bu yılın başında değerli bir değişiklik daha yapıldı. Sistem başladığından yalnızca 45 yaş altını kapsıyordu, sene başında yapılan değişiklikle otomatik iştirakte yaş sonu kalktı ve 45 yaş üstünün de sisteme girmesine imkan tanındı. Bugün her yeni işe giren ya da iş değiştiren patronu tarafından maaşından yüzde 3 kesinti yapılarak, otomatik olarak ferdi emeklilik sistemine dahil ediliyor. İsteyen cayma hakkını kullanıp otomatik iştirakten ayrılıyor, isteyen sistemde devam ediyor. Devlet de her bir çalışanın maaşından yapılan BES kesintisine, yüzde 30 katkı yapıyor. Bu yılın temmuz ayından itibaren taban fiyatlı çalışanın maaşında aylık 194 lira yıllık da 2.329 lira kesilerek, otomatik BES’e aktarılacak. Devlet de maaşlardan kesilen 194 lira karşılığında her ay 58 lira katkı yapıyor.
YENİ DÜZENLEME YAPILACAK
Gelelim 2023-2025 periyodunu kapsayan OVP’de otomatik iştirak konusunda yapılacaklara. İşin aslı, ister ismine özel emeklilik deyin, ister tamamlayıcı emeklilik, ister mesleksel emeklilik; çalışanların, emeklilik gelirlerinin artırılması için kamu emeklilik sistemi dışındaki öteki emeklilik sistemlerine iştirakin teşvik edilmesi uzun müddettir gündemde olan bir mevzu. Hatırlayın, 2019-2023 periyodunu kapsayan 11. Kalkınma Planı’nda da 2023’e kadar tamamlayıcı emeklilik sistemine geçileceği yer almıştı. Hatta 2019-2021 yıllarını kapsayan Yeni İktisat Programı’nda tamamlayıcı emeklilik olarak görülen otomatik iştirak sisteminin zarurî hale getirilmesi gündeme gelmişti. Şu bilgiyi de vereyim, bir müddettir de otomatik iştirak sisteminde yeni revizyon yapılacağı, kapsamının genişletileceği konuşuluyordu.
Yeni açıklanan ve 2023-2025 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Plana nazaran de bugün 6.5 milyon çalışanın tasarruf ettiği otomatik iştirak sistemi; çalışanlar için uzun periyotlu ve tamamlayıcı bir tasarruf ve özel emeklilik sistemine dönüştürülecek. Bu mevzuda atılacak birtakım adımlar da var. Mesela, BES’te biriken tasarrufların bir kısmının acil muhtaçlıklar için kullanılabilecek olması. Tıpkı formda yalnızca emeklilik için birikim yapılması değil konut alımı, evlilik, eğitim üzere muhtaçlık duyulacak durumlar için de BES’teki birikime başvurulabilecek olması.