SALİHA SULTAN
Eyüp Sultan Türbesi’nin tarihi çinilerine yapılan çekiçli atak büyük reaksiyon topladı. Vandal atak, tarihi çinilerde yer alan ve klâsik sanatlarda ‘işlemeli kanatlı Rûmi’ olarak bilinen süslemenin, bir müddet evvel toplumsal medyada ‘şeytan figürü’ olduğu gerekçesiyle amaç gösterilmesinin akabinde geldi. Çekiçli hücum sanat tarihçisi Habibe Çalışkan’ın kullandığı Tasvir Sanatları isimli toplumsal medya hesabından, akın anının güvenlik kamerası kaydı eşliğinde şu tabirlerle duyuruldu: “Aylar öncesinde uyardık…
Eyüp Sultan Türbesi çinileri gaye gösterildi tehdit altında dedik, Rumi motifini şeytan motifine benzeterek adres gösteren herkes bu tahribattan sorumludur.” İmajlarda, bir kişinin kelam konusu motiflerin bulunduğu iki çiniyi elindeki çekiçle kırmasına karşın, etrafta duruma müdahale eden hiçbir güvenlik görevlisinin olmadığı görüldü. Toplumsal medyada büyük reaksiyon toplayan olayın akabinde, İstanbul Valiliği Vilayet Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün yaptığı açıklama ise pes dedirtti. Saldırganın yakalandığını belirten müdürlük, “Olay anında türbe güvenlik vazifelileri tarafından yakalanan şahıs polis grubuna teslim edilmiştir. Şahsın Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sıhhati ve Hudut Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nce düzenlenmiş yüzde 80 oranında zihinsel engelli raporu olduğu tespit edilmiştir. Bahisle ilgili isimli ve idari tahkikat başlatılmıştır” tabirlerini kullandı. Açıklamada ayrıyeten, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın çinilerin tamiri için çalışma başlattığı belirtildi. Öte yandan, türbede meydana gelen vandal atağın akabinde, gözler her gün binlerce kişinin ziyaret ettiği ve isteyenin elini kolunu sallayarak ziyan verebildiği görülen tarihi yapıtlardaki müdafaa zafiyetine çevrildi. Tarihi yapıtlardaki güvenlik zafiyetini ortaya koyan bir skandal da kısa bir mühlet evvel Ayasofya Camii’nde yaşanmıştı. Caminin evvel 500 yıllık İmparator Kapısı, akabinde Osmanlı periyodundan kalma su haznesinin kapağı kırılmış, tahribat toplumsal medyada büyük reaksiyon toplamıştı. Yansıların akabinde İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tarafından yapılan açıklamada Ayasofya Camii’nin 159 güvenlik kamerası, 250 güvenlik vazifelisi tarafından korunduğu belirtilmişti.
‘Şeytan figürü’ tabiriyle maksat gösterilmişti
Eyüpsultan türbesindeki çinilerin maksat gösterildiği görüntü Kasım 2021’de toplumsal medyada sirkülasyona girmişti. Görüntüde, türbeyi ziyaretçilerine hitap ettiği görülen bir kişi, kelam konusu çinilerde yer alan ‘işlemeli kanatlı Rumi’ motifini eliyle göstererek, “Google’dan şeytan yazıp bakabilir misiniz? Bunu kim yaptı buraya? Bunu bir sormak lazım, ne vakitten beri ihanete uğruyoruz?” tabirlerini kullanıyor. Görüntü o periyot toplumsal medyada pek çok hesap tarafından paylaşılmış, birçok sanatsever tarihi çinilerin maksat gösterildiği için tehlike altında olduğunu belirterek, korunması davetinde bulunmuştu.
Rumi motifi Anadolu Selçuklularına dayanıyor
Eyüp Sultan Türbesi’nin giriş kapısının sağında ve solunda yer alan çinilerdeki Rumi motifi, Türk süsleme sanatının klasik üsluplarından biri olarak biliniyor. Gerek mimaride gerek eşya üzerinde en çok kullanılan bu süsleme usulü, ismini Roma imparatorluğu idaresi altındaki Anadolu’ya Diyarı Rum denmesinden ötürü aldı. Rumi süsleme usulü Türk ve İslâm ülkelerinde çok yaygın olan, Anadolu Selçuklularının geliştirdiği bir süsleme üslubuydu. Türk bezeme sanatlarının çabucak hemen her kolunda çok uzun bir periyottan beri kullanılan motifin, sadeden kanatlıya, sencideden işlemeliye kendi içinde birçok tipi bulunuyor.